Tasavvufta ilk ders kırmamaktır, Son ders ise kırılmamaktır. Eğer hâlâ kırılıyorsan, gönül evinin tuğlaları pekişmemiş demektir. Eğer hâlâ kınıyorsan, düşüncelerin yeterince berraklaşmamış demektir. Eğer hâlâ " Ben " demekten vazgeçmiyorsan, dizginlerin hâlâ nefsinin elinde ve sen bu esarete boyun eğiyorsun demektir.

Şemsi Tebrizi, uzun hayat yolculuğunda ulaştığı derin makamımdan tespitler ile özetliyor olgun insan olmanın verilerini.

Bu söz, tasavvufun derin ahlaki ve ruhsal yolculuğunu özetleyen anlamlı bir öğreti niteliğindedir.

Cümleleri adım adım inceleyerek açıklayalım:

1. “Tasavvufta ilk ders kırmamaktır, Son ders ise kırılmamaktır.”

Tasavvuf, yani kalp ve nefis terbiyesi üzerine kurulu manevi eğitim yolunda ilk öğrenilen şey, başkasının kalbini incitmemek — kimseyi kırmamamaktır. Bu, dışa dönük bir erdemdir: davranışlarınla zarar vermemek.

Sonunda ise hedeflenen seviye kırılmamaktır; yani başkaları sana zarar vermeye çalışsa da senin gönlün o kadar olgunlaşmıştır ki, artık incinmezsin. Bu da içsel bir dayanıklılık ve ruh olgunluğudur.

2. “Eğer hâlâ kırılıyorsan, gönül evinin tuğlaları pekişmemiş demektir.”

Eğer insanlar seni hâlâ kolayca incitebiliyorsa, demek ki içsel yapın — yani sabrın, kabullenişin, olgunluğun — yeterince sağlam değil. Gönül evin bir metafor: kalbinin yapısı hâlâ yapım aşamasında, henüz pekişmemiş.

3. “Eğer hâlâ kınıyorsan, düşüncelerin yeterince berraklaşmamış demektir.”

Eğer başkalarını hâlâ yargılıyor, kınıyorsan; düşünce dünyan hâlâ nefsin pusuyla perdelenmiş. Gerçek anlayışa ulaşamamışsın demektir. Berrak düşünce, tasavvufta her varlığı olduğu gibi kabul eden, şefkatle gören bir bakıştır.

4. “Eğer hâlâ ‘Ben’ demekten vazgeçmiyorsan, dizginlerin hâlâ nefsinin elinde ve sen bu esarete boyun eğiyorsun demektir.”

Tasavvufun en önemli amacı “benlikten geçmek”tir. “Ben, benim” diyen kişi hâlâ nefsinin etkisindedir; bencillikten, kibirden, sahiplenme arzusundan kurtulamamıştır. Bu da hâlâ nefsin esaretinde yaşadığını gösterir.

Özetle:

Bu sözler, insanın manevi olgunluk yolculuğunda hangi işaretlere dikkat etmesi gerektiğini anlatıyor. Kırmamak dışsal bir dikkat, kırılmamak ise içsel bir derinliktir. Kınamamak zihinsel berraklıktır. “Ben”den geçmekse en yüksek mertebe, gerçek özgürlüktür.