Mehmet Kaplan - Muhabbet Medya
Dr. Musa Hub ile Kur’an’da İnsan Kavramı
Şekercihan YouTube kanalındaki “Bir Bayramdır Ramazan” programının ikinci gün sohbeti “Kur’an’da İnsan Kavramı” başlığı altında Dr. Musa Hub ile gerçekleşti. Hub, ‘Ümmetim Ramazan ayını ikame ettikleri müddetçe hüsrana uğramayacaktır’ hadisini naklederek; “Ramazanı ayağa kaldıran ümmetin kendisi de ayağa kalkıyor demektir, dirilişimiz Ramazan ayı ile başlayacaktır” başladığı sohbetini şu açıklamalarla sürdürdü:
“Kur’an bizi kıyama kaldırmalı. Kıyam etmeyen insan, baş kaldırmayan insan putlara, ilahlarına, otoritelere boyun eğerek kalır; tevhid ile Allah’a teslim bir kul olamaz. Mâsivâullaha, yani Allah’tan gayrı her şeye isyanımız, yani onları rablikten, ilahlıktan reddimiz ölçüsünde Allah’a imanımız olur. Kıyama kalkmak için de Kur’an’ın manasını anlamalıyız. Manasını anlamadan kıyama kalkamayız. Kur’an’ın insanı insan yapan manasına talip olmalıyız.
KUR’AN İNSANI İNSAN YAPAR
Konu olarak “Kur’an’da insan kavramı” dedik ya, insan kelimesinin geçtiği kavramlarla mı ilgileneyim dedim, baktım, insan kelimesi Kur’an’da o kadar çok geçiyor ki... Sonra şöyle bir düşündüm: Kur’an’da hangi ayet insan dışı varlıklara hitap ediyor ki? Kur’an’ın her ayeti insana hitap ediyor. İnsanın ruhunu, kalbini, aklını inşa ediyor. Kur’an insan inşa ediyor, insan yetiştiriyor. Ahsen-i takvîm, yani tam kıvamda bir insan inşa ediyor. Kur’an Bismillahla başlıyor, Nâs ile bitiyor. Baştan okumaya başlayıp Kur’an’ı bitirdiğinizde, insan olarak bitiriyorsunuz. Kur’an insanı insan yapar. Yeter ki onu anlama ve yaşama niyetiyle okuyalım. Son sûre (Nâs) insanlara, insanlığa atıf içerirken, ayrıca İnsan ismini taşıyan bir sûre de Kur’an’da yer alıyor.
Düşünen insan için, ne olacak sorusu sıradan bir soru değildir. Merakaver bir sorudur. Kur’an insanın hem geçmişi hem geleceğine dair en ağır ve zor sorulara cevap veriyor. Eğer gelip kısa bir süre durup gideceksek neden öğreneyim, neden emir ve yasağa dikkat edeyim? Kur’an bu anlamda insanın en büyük arayışı olan anlam arayışına da cevap veriyor. İnsana, “Seni bir Zât yarattı, bir maksad ve gaye ile yaratıldın, hatta senin atanı da söyleyeyim, atan Âdem’dir diyor” Kur’an. Allah, Kur’an’la insana kendini tanıtıyor. Tanıdıkça onu severiz, muzaaf ihtiyaç aşka dönüşür ve aşkla Allah’a samimiyetle taparak ibadet eder hale geliriz.
İNSANİYET-İ KÜBRA OLAN İSLAMİYET
Kur’an’da, insan kelimesi ile alakalı dilbilimciler ‘ins’ kelimesinin tekili demişler, ‘nâs’ kelimesinin tekili demişler, ‘nisyan’ kelimesinden geliyor, yani insanın ahdini unutması sebebiyle insan denmiş demişler. ‘Üns’ kökünden geliyor denmiş, yani insan etrafına yabani olmayan, alışan, seven, sevilen anlamına gelir demişler. Bunların hepsi insanı farklı yönleriyle tarif ediyor.
Kur’an’da insan kelimesi var, bir de onunla birlikte beşer kelimesi var. Beşer insanın fizyolojisi ile alakalı, insan onun manevi yönüne bakar diyenler var. Bir nüans olduğu belli, ama bu ayrıma göre Kur’an’da insan beklenen yerde beşer, beşer beklenen yerde insan kelimelerinin de söylenmiş olması böyle keskin bir kategorik ayrım yapamayacağımız anlamına gelir. Tasavvufta insanın hata yapması, düşmesi anlamında beşer, insanın insani değerleri taşımasıyla insan demek de güzel bir kültür olmuş. İşin kemali insan ile ifade edilmeye çalışılıyor. İnsaniyet dediğimiz şey insani bütün değerleri ihtiva eden cami, külli bir kavrama dönüşmüş. Hatta o yüzden Bediüzzaman hazretleri İslamiyet’i bile bazı yerlerde insaniyet üzerinden tarif ediyor. ‘İnsaniyet-i kübra olan İslamiyet’ tabirini kullanıyor. Rum Sûresi 30. ayetinden hareketle fıtratla insan arasında kurulan bağdan mülhem böyle bir sözü söylediğini ifade edebiliriz. Kur’an’a göre din Allah’ın insanı üzerine yarattığı fıtratullahtır. Kur’an’a ben dinimi öğrenmek için yöneliyorum, Kur’an’da bana din fıtratında mündemiç diyor.
RAMAZAN AYI İNSANIN KUR’AN İLE KUR’AN’LAŞMA AYI
“Emaneti göklere, yere, dağlara arz ettik, onlar tirtir titrediler” diye haber veriyor Kur’an. Tefsirlerde emanet ile ilgili çok şey söylenmiş. Öne çıkan şey akıl, muhakeme, irade olmuş. Bu emanet akıl, irade olamaz. Çünkü bir şeyi arz ediyorsanız onu anlamaya aklı yetmese zaten arz edemezsiniz. Diğer taraftan kabul ve red hakkın olmazsa, irade olmaz zaten. Bu, insan emaneti kabul ederken aklı da, iradesi de zaten var demektir. İnsan bu emaneti bile bile yüklendi demektir. O halde, emanetten kasıt ‘din’dir.
Mutlak din Allah katındadır. Yeryüzünde bir varlık yaratılıyor, halife olacak; ona bir hukuk, kural lazım. Allah o halifeye bu dini arzediyor. İnsandaki mukaddes emanet fıtratullahtır. Peygamberimiz (asm) bir hadisinde, ‘Emanet insanların kalblerinin köklerine indi/indirildi, sonra Kur’an indi” buyuruyor, insanlar Kur’an’dan ve sünnetimden istifade ettiler diye ders veriyor. Emanet Rum Suresi 30’daki ‘dîni kayyim’dir. ‘Dîni kayyim’e ben insanın içine döşenen bir yazılım diyorum. Sonra bu yazılımı aktif etmek için semadan vahiy iniyor. İnsandaki ahsen-i takvim potansiyelini ortaya çıkarmak için vahiy iniyor.
İnsanın yaratılışında dinin yazılımı olmasa, insan inen kitabı anlamaz. Bakar ama görmez, bakar ama anlamaz. Kur’an’da insan demek, aslında insanda Kur’an demektir de. Kur’an harflerle yazılmış kelami bir insandır, insan da tekvinî ayetlerle yazılmış bir Kur'an'dır. Kelamî sıfattan Kur’an, tekvinî sıfattan insan. İnsanı hak ile yarattık, Kur’an’ı hak ile indirdik diyerek, Kur’an bu muvafakatı gösteriyor. İnsanlığın en mükemmel formu Peygamber Efendimiz (asm) üzerinden kurmak istiyorum cümleyi: yaşayan Kur’an olarak, ahlakı Kur’an, yaratılışı Kur’an. Hz. Aişe’nin sözünü hatırlayalım: “Hulukuhu’l-Kur’an.” ‘Hulk’ hem yaratılış, hem ahlak anlamına gelir. Kur’an’ın bütün ayetleriyle inşa etmek istediği, Hz. Muhammed (asm)’dır. Kur’an ete kemiğe bürünse Hz. Peygamber (asm) olurdu, Peygamberimiz (asm) yazıya dökülseydi Kur’an olurdu. Her insan insan olma hasebiyle böyle bir potansiyeli taşıyor. Bu Ramazan ayı, Kur’an ayı derken insanın Kur’an’la insanlaşma ayı, insanlığını keşfederek, insani değerlerle girerek Kur’anlaşma ayı…
KUR’AN’IN İNŞA ETMEK İSTEDİĞİ İNSAN MODELİ PEYGAMBERLERDİR
Kur’an nasıl bir insan istiyor? Kur’an’ın inşa etmek istediği insan modelini, Kur’an’da peygamberlere dair anlatımlarından çıkarabiliriz. Onları da sıfatlarıyla ön plana çıkarmış. Kur’an biz inanan insanlardan onların bu sıfatlarından hissedar olmamızı istiyor.
Hz. Âdem gibi safiyullah olmamızı istiyor.
Hz İdris gibi sabirullah, salihullah olmamızı istiyor.
Hz. Nuh gibi neciyullah ve celillullah olmamızı istiyor.
Hz. Hud gibi mütevekki’l-alallah, nasihullah olmamızı istiyor.
Hz. Salih gibi eminullah olmamızı istiyor.
Hz. İbrahim gibi halilullah, evvâh, münib, sıddikullâh olmamızı istiyor.
Hz. Lût gibi tâhirullâh olmamızı istiyor.
Hz. İsmail gibi zebîhullâh, nezîhullâh olmamızı istiyor.
Hz. İshâk gibi büşrallâh, vehbullâh olmamızı istiyor.
Hz. Yâkub gibi hannânullâh, mustafallâh, nâsuhun lieclillâh olmamızı istiyor.
Hz. Yusuf gibi sıddîkullah olmamızı istiyor.
Hz. Eyyûb gibi zâkirullah, sabûrullah olmamızı istiyor.
Hz. Lokman gibi hakîmullah olmamızı istiyor.
Hz. Şuayb gibi hatibullah, münib ilallah olmamızı istiyor.
Hz. Musa gibi kelimullah olmamızı istiyor.
Hz. Harun gibi vezirullah olmamızı istiyor.
Hz. Yuşâ gibi fetallah olmamızı istiyor.
Hz. Davud gibi halifetullah olmamızı istiyor.
Hz. Süleyman gibi sultanullah, hakimullah, evvabullah olmamızı istiyor.
Hz. Zülkarneyn gibi fatihullah ve melikullah, yani sebepleri riayet eden olmamızı istiyor.
Hz. İlyas gibi selamullah olmamızı istiyor.
Hz. Elyasa gibi fadlullah olmamızı istiyor.
Hz. Zülkif gibi hayrullah olmamızı istiyor.
Hz. Yunus gibi müsebbihullah olmamızı istiyor.
Hz. Üzeyr gibi azizullah, nasirullah olmamızı istiyor.
Hz. Zekeriya gibi abidullah, şehidullah olmamızı istiyor.
Hz. Yahya gibi takiyyullah olmamızı istiyor.
Hz. İsa gibi mesihullah olmamızı istiyor.
Hz. Muhammed Mustafa (asm) gibi abdullah olmamızı istiyor, eminullah olmamızı istiyor, habibullah olmamızı istiyor.
Cenab-ı Hak bizleri razı olduğu kullarından eylesin. Kur’an’la oldurduğu kullarından eylesin. Amin.
“Bir Bayramdır Ramazan” programını, Ramazan ayı boyunca her gün saat 18.00’de Şekercihan YouTube kanalından takip edebilirsiniz.
www.muhabbetmedya.com
İLGİLİ İÇERİKLER
Kur’an’ın derinliğinde keşfetmemiz gereken gizli kavram hazinesi